BİZ YAPI DENETÇİLER İMZACI DEĞİLİZ, MÜTEAHHİTİN ADAMI HİÇ DEĞİLİZ

Sevgili meslektaşlarımız,

17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 Marmara depremlerindeki can ve mal kaybından sonra TMMOB ve Odaları devre dışı bırakan 4708 sayılı Yapı Denetim Hakkındaki Yasa, TMMOB önerileri yeterince dikkate alınmadan kısa bir sürede çıkartılmış ve denetim işinin 19 ilde özel Yapı Denetim Kuruluşları’nca yapılması sağlanmıştır. 13 Temmuz 2010 tarihinde de yasada değişiklik yapılarak yapı denetimi, 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren 81 ilde uygulanmaya başlamıştır.

Kamusal bir hizmet olan yapı denetimi kâr edilecek bir alan haline getirilmiş ve Yapı Denetimi Hakkındaki Yasa çok kısa bir zamanda yeterli ve ayrıntılı düzenlemeler yapılmadan yürürlülüğe girmiştir. Depremin üzerinden 25 yıl, yasanın uygulanmasından bu güne kadar 14 yıl geçmiştir. Ancak ne yasa hazırlayıcılar ne idareler, ne de bu yasa ile denetim görevini yerine getirmeye çalışanlar ve yapı sahipleri yasanın uygulanmasından memnun değildir. Kısacası yapı denetim sürecinin bütün bileşenleri yasanın mağduru haline gelmişlerdir. Bunun en acı bedellerini Ülkemizde yaşadığımız depremler ve son olarak asrın felaketine dönüşen 6 Şubat 2023 depreminde yaşadık. Ülkemizde yaşanan onca depreme rağmen Yapı Denetimi Konusunda amaca uygun düzenlemeler yapılamamıştır.

Ülkemizdeki denetimsizliğin temel nedeni rant ilişkilerinin tekniğin önüne geçmiş olmasıdır. Yer seçiminden başlanılarak yapılan hatalar ve TMMOB’nin ilgili odalarının yapmak istediği kamusal denetimin engellenmesi, başta kaynak israfı ve niteliksiz yapı üretimi gibi çok önemli sorunları ortaya çıkarmıştır.

Yapı denetim kuruluşlarında mimari, betonarme, mekanik ve elektrik projeleri aynı zamanda denetlenebilmeli, birbirini etkileyen tesisat çeşitleri konusunda farklı uzmanlık alanlarındaki projelerdeki olması gereken değişiklikler yapılmalı, proje denetçisi mimar ve mühendisler tarafından imzalandıktan sonra ilgili idare onayına sunulmalıdır.

Denetçi belgesi alabilmek için 12 yıl meslek deneyimi, Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği’nde değişiklik yapılarak 5 yıla indirilmiştir. Denetçi mimar ve mühendislerin büyük bir kısmının emekli olduktan sonra ek gelir kaynağı olarak bu işi yaptıkları bilinmektedir. Uzun yıllar farklı konularda uzmanlaşan ve bina yapısı ile ilgili bir deneyimi olmayan bazı mimar ve mühendislere mesleki deneyim süresini doldurmaları nedeniyle denetçi belgesi verilmekte ve proje ile yapı uygulamalarından sorumlu tutulmaktadırlar.

Yapı denetimi, yapı sahipleri için talep edilen bir hizmet olmaktan çok yasal bir zorunluluk haline gelmiştir. Talep edilmediği için de serbest rekabet koşullarında tamamen pazarlık esasında şekillenen, mevzuata uygun evrak tamamlamaya dönüşmüştür. Oysa rekabetten beklenen, hizmet teknolojisinin ve örgütlenmesinin gelişmesini teşvik ederek, daha nitelikli bir hizmetin çıkmasının sağlanmasıdır.

Yapı sahipleri veya yapı müteahhitleri yapısını denetleyecek yapı denetim kuruluşunu kendileri seçiyordu. Ticari ilişkiye neden olan bu olumsuzluğun giderilmesi amacıyla, 1 Ocak 2019 tarihinde Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle, yapı denetim kuruluşları Bakanlık tarafından elektronik ortamda belirlenmeye başlamıştır.

5 Şubat 2008 tarihli Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği’ndeki değişiklik ile idarenin görev ve sorumluluklarının yeniden belirlenmesi, yapı izin belgesi olmaksızın kullanıma açılmaması, ikamet edilen il içinde sorumluluk üstlenilmesi gibi olumlu değişiklikler bulunmakla birlikte yapı denetimine rant alanı olarak bakılmasının önüne geçilememiştir. Her ne kadar yapı denetim kuruluşlarının sorumluluk üstlenebilecekleri yapı alanı 360.000 m²’ye düşürülse de, pratikte hak ediş yapılan alanların sorumluluktan minha ile düşürülmesi sonucunda Yapı Denetim Kuruluşları eskisinden daha fazla yapı alanı sorumluluğunu alabilmektedir. Aynı hesaplamayla mimar ve mühendisler daha fazla şantiye ve yapı alanını denetlemek zorunda kaldığı için sağlıklı denetim hizmeti yapılamamaktadır. Bu durumdan sonra kuruluşlar denetçilerin sayısını azaltmaya başlamış ve ücret konusunda da denetçinin söz hakkı ortadan kaldırılmıştır.

Ayrıca, 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun uyarınca faaliyet yürüten Proje ve Uygulama Denetçisi Elektrik Mühendislerinin denetleme yetki alan sınırı, denetlenecek alanın somut bilimsel verilere dayalı bir şekilde belirlenmesi, arttırılması/azaltılması etkin, sağlıklı ve güvenilir denetimin önünü tıkamakta ve yapı denetimde görev alan mimar ve mühendisleri daha düşük ücretlerle çalışmaya mahkum etmektedir.

Asgari denetim hizmet bedeli altında ücret alınması sonucunda denetçi ve kontrol elemanı mimar ve mühendislerin çok düşük ücretlerle çalıştırıldığı bilinmektedir. Ne yazık ki denetçi ve kontrol elemanlarının yasanın verdiği sorumluluğu yeteri kadar bilmemeleri, bu ücrete bu kadar iş yapılır mantığı ile hareket etmelerine neden olmaktadır. Yapı denetiminde düşük ücretlerle sadece imza atmaya zorlanılan mimar ve mühendislerin hakları korunmamaktadır.

TMMOB’ne bağlı ilgili meslek odalarınca yapılan tespitlerde; Yapı denetim kuruluşları bünyelerinde çalışan denetçi mimar ve mühendislerin, denetim işini gereği gibi yapabilmeleri için ihtiyaç duydukları teknik ve ulaşım hizmetlerini yeteri kadar alamadıkları için denetim işini doğru yapamadıkları görülmüştür.

Yönetmelikte, yapı yüklenicisi ile yapı sahibi, şantiye şefi ile yapı yüklenicisi arasında yapılacak sözleşme koşulları ve örnek sözleşme metni bulunmaktadır. Yönetmelik bu haliyle zaten yapı denetim kuruluşlarını, yapı denetim bedellerini belirleyerek korumaktayken, mimar ve mühendis ücretlerinin ve özlük haklarının korunmasına yönelik herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Yönetmelikte, yapı denetim kuruluşu ile mimar ve mühendisler arasında, çalışma saatleri, ücret, görev ve sorumlulukları içeren bir sözleşme akdedileceği belirtilmektedir. Bu sözleşme uygulanmalıdır.

Yönetmelikte, belirli iş bölümlerinde kontrol formlarının doldurulması zorunlu hale getirilmiştir. Ancak bu formlarda mimari, inşaat, mekanik ve elektrik tesisatı ile ilgili konular bir bütün halinde hazırlanmış, denetçi mimar ve mühendisler, uzmanlık alanı dışındaki bu formları da imzalamak zorunda bırakılmıştır. Dolayısıyla, farklı meslek dalındaki biri diğerinin denetiminden de sorumlu tutulmaktadır. Yapı denetim sürecinde Bakanlık tarafından yapılan soruşturmalarda, yasaya aykırı gösterilen konulardan dolayı, imzası bulunan tüm mimar ve mühendislerin haklarında işlem yapılmaktadır.

DEMOKRAT MÜHENDİSLER olarak önümüzdeki çalışma döneminde nitelikli ve amaca uygun bir denetim yapılabilmesi için aşağıdaki çalışmaları ivedilikle yapacağız.

• 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un ve Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği’nin kamusal bir yaklaşımla yeniden düzenlenmesi için yapı ile ilgili TMMOB Odalarıyla ortak çalışmalar yapılması,
• TMMOB’nin kuruluş yasasından gelen haklarını kullanmasına yönelik engellemelere son verilmelidir. Yapı üretim sürecinin tek muhatabı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olmamalı, tüm ilgili kurum ve kuruluşların sağlıklı denetim yapılması konusunda eşgüdümünü sağlayarak yeni düzenlemelere gidilmesi konusunda çalışmalar yapılması,
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı Denetim Komisyonu ve Müdürlüklerinde oluşturulacak Yapı Denetim Komisyonlarında TMMOB ve ilgili diğer taraf temsilcilerinin bulunmasının sağlanması,
• Denetçi ve kontrol elemanı mimar ve mühendislere yönelik ilgili meslek odasının da taraf olduğu Hizmet Sözleşmesi yapılması konusunda çalışma yapılması,
• Düşük ücret kıskacında olan denetçi ve kontrol elemanı mimar ve mühendislere yönelik TMMOB tarafından belirlenen en az ücretlerin uygulanması ve denetlenmesi için çalışmalar yapılması,
• Yapı Denetim Kuruluşlarında çalışan meslektaşlarımızın iş güvencesini sağlayacak hem mevzuat hem de uygulamaya yönelik somut adımların atılması için ilgili Kurumlar ile çalışmalar yapılması,
• Denetçi ve kontrol elemanları mimar ve mühendislerin performans değerlendirme sicilleri, TMMOB’nin ilgili meslek odalarınca tutulmalıdır. Mevcut yasa ve yönetmelikte bulunan, sicillerin Yapı Denetim Komisyonunca tutulması ile ilgili hükümlerin iptali doğrultusunda çalışma yapılması,
• Mesleki ve mali sorumluluk sigortası getirilmesi konusunda çalışma yapılması,
• Denetçi belgeleri, uzmanlık alanlarına göre ve meslek odalarınca verilecek eğitimden sonra verilmesi,
• Uygulama projelerinde imara uygun değişiklikler, sonradan proje tadilatı yapılması şartı ile proje müelliflerinin oluru ve yapı denetim kuruluşundaki ilgili denetçi mimar ve mühendis onayı ile yapılabilmesi,
• Denetçilerin uzmanlık alanı dışındaki formları da imzalamak zorunda bırakılmaması için bu formların farklı meslek alanlarına uygun olarak ayrı hazırlanması, kâğıt üzerinde denetimlerin istendiği ve çalışma alanın itibarsızlaştırılmasına neden olan uygulamalar ile mücadele edilmesi,
• Denetim hizmetlerinin daha sağlıklı yapılabilmesi için yapı alanı sınırlamasının meslek odalarının da görüşleri alınarak daha uygun seviyelerde yeniden düzenlenmesi,
• Yapı denetiminde istisnalardan vazgeçilmeli, TOKİ ve benzeri kuruluşların ürettiği yapılar da dahil olmak üzere tüm kamu yapılarının yasa kapsamı içine alınması,
• İmar affı ile yapı denetim süreci uygulanmadan, hiçbir denetime tabi olmadan yapı kayıt belgesi alan yapıların denetimlerinin belgeli yapı denetçileri tarafından yapılması,
• TMMOB’nin öncülüğü ile Denetçi ve Kontrol Elemanı Mimar ve Mühendislerin gücünün bir araya getirilerek, “kamu adına denetim yapılması mücadelesinin” hep birlikte sürdürülmesi,
• Yapı sahibinin yapı denetimi hizmet bedelini ödediği bir sistemde denetimin hem yapı denetçisi meslektaşlarımızın iş güvenliği, hem de can ve mal güvenliği açısından ticari bir ilişkiye dönüyor olması saha bileşenleri tarafından yıllardır eleştirilen ancak adım atılmayan bir konu, bu farkındalığı yaratacak ilgili kurumlarla görüşerek yapı denetim alanının yeniden yapılandırılması için çaba sarf edecek, çalışacağız.

Frekans Mühendisler Platformu Yönetimi her konuda olduğu gibi Yapı Denetçi Meslektaşlarımız için de hiç bir şey yapmadı.

2022-2023 yılları arasında kesintiye uğrayan Yapı Denetçi Meslektaşlarımızla ilgili çalışmaları yeniden başlatmak için tüm meslektaşlarımızı 25 Şubat 2024 Pazar Günü yapılacak seçimlerde H. Ali YİĞİT ile başlayan DEMOKRAT MÜHENDİSLER Listesine oy vermeye çağırıyoruz.

KARANLIĞI GÜVENİN GÜCÜYLE YENMEK İÇİN YAPI DENETÇİSİ MESLKEKTAŞLARIMIZI BİRLİKTE YÜRÜMEYE ÇAĞIRIYORUZ

Sevgi, dostluk ve dayanışma dileklerimizle,

DEMOKRAT MÜHENDİSLER YAPI DENETİM ÇALIŞMA GRUBU